Zgodnie
z art. 151[5] § 3 kodeksu pracy za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w
domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym
długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego –
wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką
godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został
wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 proc. wynagrodzenia.
Cytowany przepis przewiduje zatem dwie formy rekompensaty za czas dyżuru
niepełnionego w domu: czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru,
a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie.
Wybór
formy uzależniony jest od decyzji pracodawcy w tej sprawie. W przypadku
udzielenia czasu wolnego, co – jak wynika z przepisu – powinno być zasadą
(wynagrodzenie przysługuje tylko w braku możliwości udzielenia czasu wolnego),
powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy nie przewidują prawa do
wynagrodzenia za ten czas.
Brak
jest zatem podstaw prawnych do ustalenia wynagrodzenia za ten okres, a
niepłatny czas wolny jest w tym wypadku jedyną formą rekompensaty za pełnienie
dyżuru poza domem pracownika.
Departament
przypomina przy tym, że nie ma przeszkód prawnych, aby przepisy obowiązujące u
danego pracodawcy przewidywały korzystniejsze rozwiązania, tj. zachowanie prawa
do wynagrodzenia za czas wolny udzielony za czas dyżuru.
mgr
Piotr Wojciechowski
wicedyrektor
Departamentu Prawnego
Art. 1515 § 3 kodeksu
pracy przewiduje dwie formy rekompensaty za czas dyżuru niepełnionego w domu:
czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku
możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie. Przepis ten, regulując
kwestię rekompensaty za czas dyżuru czasem wolnym, nie odnosi się do
wynagrodzenia za ten czas. Kwestia wynagrodzenia za czas wolny udzielony w
zamian za dyżur pełniony poza domem nie jest zatem wprost uregulowana w
przepisach kodeksu.
Należy jednak mieć na uwadze, że
to pracodawca ustala rozkład dni i godzin do przepracowania w ramach wymiaru
czasu pracy pracownika wynikającego z umowy o pracę. Jeżeli zatem w wyniku udzielenia przez pracodawcę czasu wolnego za dyżur
pracownik przepracuje mniejszą liczbę godzin, niż wynikałaby z wymiaru czasu
pracy ustalonego na podstawie art. 130 k.p., to moim
zdaniem fakt ten nie powinien spowodować obniżenia wynagrodzenia.
Pracownik był bowiem gotów do
świadczenia pracy zgodnie z obowiązującym go wymiarem czasu pracy, a wskutek
decyzji pracodawcy nie wykonywał pracy.
Trzeba także podkreślić, że
pracownik nie ma wpływu na wybór formy rekompensaty za czas dyżuru
(wynagrodzenie lub czas wolny), który jest uzależniony od decyzji pracodawcy.
Nie może odmówić pełnienia dyżuru, za czas którego nie otrzymuje wynagrodzenia,
a w konsekwencji nie otrzymałby wynagrodzenia zgodnego z obowiązującym
pracownika, wynikającym z umowy o pracę, wymiarem czasu pracy.
Byłoby paradoksem, gdyby przepisy
mające na celu realizację funkcji ochronnej przepisów o czasie pracy powodowały
sytuację, w której pracownik otrzymujący czas wolny za dyżur (co powinno być
zasadą) byłby w sytuacji mniej korzystnej niż pracownik, który za dyżur
otrzymuje wynagrodzenie. Pracownik nie może ponosić negatywnych skutków związanych
z realizacją uprawnień przyznawanych mu przez przepisy prawa pracy.
W
związku z tym wyrażam pogląd, że udzielenie czasu wolnego za dyżur pełniony
poza domem nie powinno spowodować wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za
godziny niedopracowane do wymiaru dobowego, w dniu korzystania z tego czasu
wolnego.